رفتار حرفه ای و هوشمندانه در دنیای نشر

آخرین مکتوب رضا امیرخانی اثری است قابل تامل! از یک سو در حوزه ی ادبیات داستانی به جرات می توان گفت نظیر نوشته ای اینچنین جامع و چند وجهی که حرف به حرفش سنجیده و حساب شده باشد، نداشتیم و از سوی دیگر اغراق که یکی از عناصر متداول تولید اثر ادبی است، این روزها دیگر در نوشته ی کمتر نویسنده ای یافت می شود. قیدار با تمام تازگی در لحنی که دارد ( که البته اگر برای ما تازه است برای پدرانمان خاطره به حساب می آید) و تلاشی که نویسنده اش برای احیای سیرتی به نام "جوانمردی" کرده است، جذابیت کارهای گذشته ی امیرخانی را ندارد. یادم هست که " من او" را دو سه روزه خواندم و حتی "ناصر ارمنی" را زودتر از "قیدار" تمام کردم. این عدم جذابیت جای بحثی مفصل دارد و باید واکاوی کرد که چرا رمان های ایرانی مخاطب محدودی دارند و نیز چرا کمتر نویسنده ای در میان کتاب خوان ها آثارش با اقبال مواجه می شود و سوالاتی از این دست؛ و البته این امیرخانی است که توقعات ما را از کتاب هایش بالا برده است.

نکته ای که کمتر کسی به آن توجه می کند، انتشار کتاب های امیرخانی در " افق" است. افق ناشری است حرفه ای و البته خصوصی. این دو خصیصه یعنی حرفه ای و خصوصی بودن در این زمانه ی ناخوش احوال که اوضاع نشر کج دار و مریض(مریز) است، چیزی است که به راحتی به دست نمی آید. کتاب های نشر افق چه به لحاظ فنی و ظاهری و چه به لحاظ محتوایی آثاری شسته و رفته هستند با کمترین ضریب اشتباه. امیرخانی حواسش بوده که کتابش اولاً دست ناشر دولتی نباشد( چنان که "من او" و "ارمیا" را همین اواخر از سوره ی مهر کشید بیرون) و ثانیاً کتاب هایی که برایشان زحمت کشیده از چنان آراستگی برخوردار باشند که شان کتاب ها می طلبند. این توجه را کاش باقی نویسندگان هم داشته باشند.

حقی که ادبیات بر گردن سینما دارد

گاهی به این فکر می کنم که سینما چقدر مدیون ادبیات است. که اگر ادبیات نبود سینما هم می توانست نباشد. وقتی می گویم سینما، منظورم سینمای صرفن قصه گو نیست. حتی مستندها هم روایت دارند؛ حتی اگر نریشن نداشته باشند؛ و روایت، ریشه ی ادبیات است. حتی می شود گفت روایت، خود ادبیات است. با اینکه نویسنده ی محترمی مثل مصطفی مستور قایل به این است که ادبیات در برابر سینما عاجز است؛ اما من گمان می کنم هیچ رسانه ای به اندازه ی ادبیات نمی تواند جهان را عوض کند. حال ممکن است کلمات لباس تصویر به تن کنند تا بیشتر دیده شوند اما جادوی کلام را نباید دست کم گرفت.